_{TOWARZYSTWO  ŚWIĘTEGO  MARKA  W  SYCOWIE}

Renata Wojciechowska
grudzień 2021

Sycowska Droga Krzyżowa w pracy Shimrit Shriki

W 2015 r. napisał do mnie pan Adam Noczyński pytając czy może skontaktować mnie z pewną osobą, która szuka informacji o Drodze Krzyżowej na Święty Marek. Wyraziłam zgodę i wkrótce korespondowałam z Shimrit Shriki, historykiem sztuki, doktorantką Hebrajskiego Uniwersytetu w Jerozolimie, od dwóch lat mieszkającą w Niemczech. Jej zainteresowania już od czasów studiów magisterskich skupiały się wokół europejskich odniesień do świętych miejsc Jerozolimy, takich jak Groby Święte, Góry Kalwarie, Drogi Krzyżowe, w szczególności na terenach Austrii i Niemiec. Interesowały ją zwłaszcza współczesne odniesienia kulturalne i społeczne tych miejsc. Jej uwagę zwrócił fakt, że  obok upamiętnienia cierpienia Jezusa, w wielu przypadkach znajduje się tam również upamiętnienie żołnierzy poległych w czasie I i II wojny światowej. To spowodowało, że zdecydowała się poświęcić swoją pracę doktorską temu tematowi. W swoich poszukiwaniach natknęła się na Drogę Krzyżową przy drodze Syców – Św. Marek, autorstwa Bruno Tschötschela. Stało się to za sprawą dr Antonii Leugers z Uniwersytetu w Tubingen, która była obecna we wrześniu 2014 na wykładzie Shimrit Shriki w Zentral Institut für Kunstgeschichte w Monachium, na którym prezentowała  niektóre przykłady takich właśnie kalwarii. Po wykładzie otrzymała mail od dr A. Leugers, odsyłałający do Illustrierter Beobachter  z 1932 r., gdzie wspomina się o drodze krzyżowej w Groß Wartenbergu, w którą wpleciona jest historia wojenną i cierpienia społeczności lokalnej. Jak wiemy, powstała ona dla upamiętnienia poległych w wojnie światowej żołnierzy z parafii sycowskie, a pierwsze cztery stacje zostały poświęcone 29 kwietnia 1923 r. Dzięki współpracy z Shimrit Shriki dowiedzieliśmy się, iż trzecia stacja – pierwszy upadek Jezusa- wyglądała przed wojną inaczej niż dziś.

Podpis pod zdjęciem III stacji Drogi Krzyżowej w Illustrierter Beobachter brzmi:

Na wzgórzu św. Marka w Gross Wartenberg, w bliskiej odległości od granicy z Polską, na ziemi niemieckiej, prowadzi Droga Krzyżowa w kierunku miejscowego cmentarza. W przedstawieniu drogi cierpienia Chrystusa prześladowcy, którzy torturują Zbawiciela i przybijają go do krzyża, przedstawieni są jako niemieccy żołnierze w stalowym hełmie, z bronią boczną i w owijaczach.

Illustrierte Beobachter, 1932 r.                                    stan współczesny; fot. R. Wojciechowska

 Na zdjęciu opublikowanym w narodowo-socjalistycznej gazecie „Ilustrowany Obserwator” w 1932 r. widzimy płaskorzeźbę ukazującą dwóch żołnierzy, którzy swym umundurowaniem przypominają żołnierzy niemieckich. Było to interpretowane tak, jakoby Niemcy dręczyli Jezusa. Wg Shimrit Shriki kontekst jest bardziej skomplikowany, a narodowo-socjalistyczna gazeta mogła chcieć wzbudzić nacjonalistyczne  i antypolskie emocje. Zamierzeniem autora natomiast było najprawdopodobniej nawiązanie do celu fundacji Drogi Krzyżowej (upamiętnienie poległych) i ogólne odniesienie do współczesnych mu wizerunków żołnierzy, które dziś wyglądałby zapewne inaczej.

 Tezę tę mogą potwierdzać tabliczki zamieszczone na cokołach stacji III i VII. Czytamy na nich: 
(stacja III – Pierwszy upadek pod krzyżem)

Josef Akmann
aus Noldau
gef. a. 17. Okt.1918   (pojmany 17 października 1918 r.)

Erbarmet Euch meiner   
betet für mich der Sein  
Leben für Euch gelassen

co można tłumaczyć:

Zlitujcie się nade mną
módlcie się za mnie
tego co swoje życie dla was oddał.

fot. R. Wojciechowska

(stacja VII – Drugi upadek pod krzyżem)

Johannes Dziekan
gef. a. 29. Mai 1915.  (pojmany 29 maja 1915r. )

Auf einem Vatererbe
errichtet zur frommen
Erinnerung im Gebet an ihn
der fern von der Heimat ruht.”

Wzniesiony na ziemi ojców
dla pamięci w modlitwie (pobożnej) za tego
który leży daleko od ojczyzny.

fot. R. Wojciechowska

Pozostaje pytanie dlaczego i kiedy zmieniono ten wizerunek na taki, jaki dziś możemy zobaczyć. Także w pozostałych stacjach sycowskiej Drogi Krzyżowej rzeźbiarz nawiązał do związanych z wojną cierpień lokalnych mieszkańców, jak np. płacząca matka z dzieckiem (ósma stacja – Jezus spotyka płaczące niewiasty) i dzieci dotknięte zamętem wojennym (piąta stacja – Szymon z Cyreny pomaga dźwigać krzyż Jezusowi)

     Stacja VIII                                                                 Stacja V.   fot. R. Wojciechowska

Motyw „niemieckich żołnierzy” pojawił się także w Drodze Krzyżowej wykonanej w drewnie przez Bruno Tschötschela w 1932 r. dla Zgromadzenia Sióstr Miłosierdzia św. Karola Boromeusza w Kamieńcu Ząbkowicki. Droga Krzyżowa z Kamieńca pokazana była na wystawie Bruno Tschötschel wrocławski Wit Stwosz XX wieku w Muzeum Miejskim we Wrocławiu, której wernisaż odbył się 22 grudnia 2012 r., a jej zdjęcia zamieszczone są w katalogu do wystawy.

 
Stacja IX – Trzeci upadek Jezusa; Kamieniec Ząbkowicki; fot. R. Wojciechowska 

26 lipca 2016 r. Shimrit Shriki  odwiedziła Syców i Towarzystwo Świętego Marka. Przyjechała z Niemiec samochodem, ze swoją szwagierką i teściową, jako że była w zaawansowanej ciąży. Odwiedziła kościół pw. św. św. Apostołów Piotra i Pawła, Św. Marek oraz oczywiście Drogę Krzyżową. W mailu przysłanym po wizycie stwierdziła, że pobyt w Sycowie i spotkania były dla niej wspaniałym przeżyciem i wzbogaceniem. W kronice Towarzystwa Świętego Marka wpisała:

W ramach mojej pracy doktorskiej z zakresu historii sztuki na Uniwersytecie Hebrajskim w Jerozolimie, odwiedziłam Syców, aby zobaczyć Drogę Krzyżową B. Tschötschela. Chciałam bardzo serdecznie podziękować TSM i w szczególności Renacie za jej wsparcie, informacje, pośredniczenie w kontaktach i gościnność! Dziękuję bardzo również Marii ( Kłys – R.W.) za pomoc i tłumaczenie. Shalom! Shimrit.

W 2022 r. Towarzystwo Świętego Marka obchodzić będzie 20-lecie swego istnienia. Spisując wydarzenia tych minionych dwudziestu lat, przypominając sobie wizytę Shimrit w Sycowie w 2016 r., trafiłam w Internecie na napisany przez nią i opublikowany w 2017 r. w internetowym piśmie RIHA artykuł, pod intrygującym tytułem Czy Jezus był w Wehrmachcie? Stało się to znów przyczynkiem odnowienia kontaktów, w efekcie czego pozyskaliśmy od Shimrit Shriki tekst artykułu, który załączamy w oryginale (język angielski)  oraz w tłumaczeniu na język polski. Jak napisała, urodzenie trójki dzieci zmusiło ją do odsunięcia w czasie pracy doktorskiej i skoncentrowaniu się na życiu rodzinnym. Zapewniła jednak, że gdy tylko dzieci osiągną wiek przedszkolny, wróci do rozprawy doktorskiej, której częścią będzie oczywiście Droga Krzyżowa w Sycowie.