TOWARZYSTWO ŚWIĘTEGO MARKA W SYCOWIE
Melchior Grossek życiem i twórczością przeciwko wojnie - wystawa w Sycowie
2019-02-05
Podobnie jak kapłan z kazalnicy przy Słowie,
tak artysta będzie głosił ze ścian przez obraz ludowi.
Dla obu kaznodziejów misja brzmi: Nauczajcie wszystkie narody.
M. Grossek
Miasteczko Bralin, przy śląskiej granicy – tak w słowach znanej lokalnie pieśni maryjnej prezentuje się ta niewielka osada w historycznym powiecie sycowskim. To tu, na pograniczu regionów, 6 stycznia 1889 r. przyszedł na świat w rodzinie Tomasza i Moniki Grossków ich pierworodny syn. A że wydarzyło się to w samo Święto Trzech Króli, rodzice nadali mu imię Melchior. Z przekazów ustnych wiemy, że od najmłodszych lat chłopiec wykazywał się wielką ciekawością świata i dużymi zdolnościami do nauki. W 1909 r. zdał maturę w katolickim Gimnazjum św. Macieja we Wrocławiu i rozpoczął studia na Wydziale Teologicznym Uniwersytetu Wrocławskiego, gdzie wykładano także przedmioty z zakresu historii sztuki. Równolegle pogłębiał edukację artystyczną na wrocławskiej Akademii Sztuk Pięknych pod kierunkiem Herberta Tüpke. Najpewniej wtedy zetknął się z awangardą niemieckich ekspresjonistów, którzy odcisnęli pewne piętno na jego twórczości.
Święcenia kapłańskie w 1913r. przyjęte z rąk kardynała Georga Koppa wieńczy Msza Święta Prymicyjna w sanktuarium p.w. Narodzenia Najświętszej Marii Panny - Na Pólku. Skierowany przez władze diecezji do Berlina, od 1913 do 1920 r. pełnił posługę kapłańską, najpierw w kościele p.w. Serca Jezusowego w Charlottenburgu, a potem w parafii p.w. św. Jadwigi. W 1920r. otrzymuje dwuletni urlop, w ciągu którego kontynuuje studia artystyczne, podróżując w tym celu do Monachium, Akwizgranu i Bonn. Po powrocie zostaje wyznaczony do posługiwania ludziom głuchoniemym, więźniom i artystom. W latach 1924 - 1938 jest proboszczem parafii św. Franciszka w Berlinie -Friedrichshagen, a od roku 1938 do 1964 w parafii Św. Rodziny w Berlinie-Lichterfelde. W 1959r. zostaje wyniesiony do godności prałata. Po 50 latach kapłaństwa (1963r.) odchodzi na emeryturę (1964r.).
Umiera 9 lipca 1967 r. w Berlinie. Pochowano go na terenie parafii, gdzie spędził swoje ostatnie duszpasterskie lata.
Całe życie był mocno związany z domem rodzinnym i rodzicami. Często pisał do nich listy pełne miłości i troski. Celebrował msze pogrzebowe za nich oboje - ojca Tomasza ( 5.12. 1861- 6.06.1951) i matkę Monikę ( 1.05.1869- 27.12.1959).
Po wkroczeniuArmii Czerwonej, nie mając żadnych wiadomości z domu rodzinnego, trawiony niepokojem o los najbliższych, przekracza w 1945r. granicę na Nysie Łużyckiej i na piechotę udaje się do Bralina
– gdzie wszystko się zaczęło...
Vanitas wg M. Grosska,
czyli czarno na białym o wojnie
Jest Vanitas - owa marność i przemijanie – z woli Stwórcy przydana każdemu stworzeniu i ujmująca je w nieprzekraczalną ramę Narodzin - Życia - Śmierci. Nieodwracalna, zgodna z naturalnym porządkiem rzeczy i niepodważalna w swoim majestacie. W sztuce od czasów średniowiecza wyrażana za pomocą alegorycznego motywu Dance macabre – Szkieletu z kosą w tanecznym pochodzie na czele swoistego orszaku.
Jest też jednak Vanitas inna, wbrew woli Boga i pochodząca od człowieka, który dał sobie prawo zabijania innych. Jej okrucieństwo i grozę przedstawia w tece wycinanek Taniec śmierci M. Grossek, oryginalnie i wyraziście wpisując się w długą tradycję motywu Kostuchy wiodącej na śmierć zastępy ludzkie w paroksyzmie 
wojennego szaleństwa.
W folderze poświęconemu katowickiej odsłonie niniejszej wystawy trafnie pisze jej kurator – Łukasz Szostkiewicz : Melchior Grossek inspirował się podczas pracy zarówno średniowiecznymi wzorami, jak i współczesną mu estetyką. W jego twórczości Śmierć przybiera postać nagiego ludzkiego szkieletu, działającego w zależności od sytuacji w sposób diabelsko wyrafinowany. Jest on znacznie większy niz cała otaczająca go rzeczywistość - niczym Kolos z obrazu Goi - góruje nad światem. Autor wykorzystuje atrybuty symbolizujące wojnę, nadając im alegoryczny sens. Bomby spadają na ziemię niczym ziarno rzucane przez siewcę na rolę. Tłum żołnierzy jest zagarniany kosą niczym zboże na żniwach. Dwie przeciwstawne armie są prowadzone przez Śmierć na sznurkach jak marionetki. Śmierć staje naprzeciw jednego z dowódców, by zostać partnerem do gry w szachy - dobrze 
wiemy, jaka była stawka tej gry. Cykl uznawany jest za najwybitniejsze dzieło Grosska.
Postać triumfującej Kostuchy prowokuje skojarzenie z zapisem zdjęcia promieniami X – Roentgena. Tyle tylko, że tym razem przenikliwy twórca obraca na nice duszę ludzką...
Wykonany w stylu umiarkowanego ekspresjonizmu Taniec śmierci jest zarówno skargą , jak i protestem przeciwko obłędowi wojny. Jest wyrazem osobistego bólu spowodowanego śmiercią dwóch młodszych braci, którzy polegli na frontach I wojny światowej – Alois w 1915r. i Georg w 1918r. Jakby nie było zadość rodzinnemu dramatowi, najmłodszy brat Stanisław (ur. 1907) jako polski oficer zostanie zamordowany przez NKWD w Charkowie w kwietniu 1940r.
Spośród rodzeństwa ocaleje jeszcze siostra Anna Maria, która wstąpi do zakonu benedyktynek.
Aktualna wystawa ze zbiorów Oberschlesisches Landesmuseum w Ratingen wpisuje się w wieloletni projekt Przywróceni Pamięci zainicjowany i realizowany przez Towarzystwo Świętego Marka w Sycowie.
Prezentujemy ją z satysfakcją i radością tym większą, że pozwala ona także wypełnić wolę dwóch jej pierwotnych orędowników - Adalberta Kleina z Monachium i Krzysztofa Zielnicy z Wrocławia.
Tu, na dawnym pograniczu polsko - niemieckim, połączył nas ważnym przesłaniem bralińsko - berliński kapłan i artysta w jednej osobie. Boży człowiek wielkiego formatu. Wspólnie dziś Przywracany Pamięci!
Małgorzata i Stanisław Kozłowscy
Towarzystwo Św. Marka w Sycowie
Zapraszamy do wysłuchania nagrania z wywiadu udzielonego w związku z otwarciem wystawy.
