_{TOWARZYSTWO  ŚWIĘTEGO  MARKA  W  SYCOWIE}

Stanisław Kozłowski

 Kilka uwag  do artykułu W gościnie  u braci Sycowian – 80 lat później i słuchowiska Krwią  i rymem

 
       Jak już wspomniano, ten zasługujący na uwagę tekst (  i słuchowisko radiowe  Krwią  i rymem z początku lat 90- tych ) napisał Jan Lissowski w 1938r., kiedy to jako 18- letni młodzieniec, dziennikarz Powstańca odbył kilkudniową wycieczkę rowerową z Górnego Śląska na ziemię   sycowską. Autor urodził się 26 .06.1920r. w Michałkowicach. Jego ojciec, urodzony w 1880r. Stanisław  pochodził ze Śmigla, a matka (ur. 1881) Helena Niedźwiedzińska -  z Koźmina Wielkopolskiego. W 1910r. rodzice pobrali się i zamieszkali w Michałkowicach nieopodal Siemianowic, na Górnym Śląsku. Ojciec zakupił tam wówczas drogerię. Szybko dom Lissowskich stał się ostoją polskości, utrzymywali bliskie kontakty z Elżbietą i Wojciechem Korfantymi, zakładali stowarzyszenia polskie w licznych śląskich miastach.  Dochowali się czworo dzieci, obecnie żyje tylko Jan. Miał troje starszego rodzeństwa-  brata Józefa (1912r.),  siostry Annę ( 19113) i Stanisławę( 1915r). Józef brał udział w wojnie obronnej w 1939r., działał w konspiracji , zginął w 1942r. w Oświęcimiu. Anna , nauczycielka, przeżyła wojnę w Michałkowicach, zmarła w 1982r. Stanisława - Sławka była uczestnikiem Powstania Warszawskiego pod pseudonimem Topola, zmarła w 2002r. w Krakowie.
    W 1938r. Jan zdaje maturę i później w ciągu letnich kilku dni jest gościem mieszkającego w podbralińskich Mnichowicach  nauczyciela Juliana Berlińskiego, bratanka Urszuli Berlińskiej z Koźmina, przyjaciółki swej matki. Sam Berliński, którego dobrze pamiętaja starsi mieszkańcy Mnichowic, zginie 8.09. 1939r. w obronie Warszawy.  W Bralinie spotyka Hanysa Rybarka ( zginie 1 września 1939r.)  i Stanisława Kutznera (urodzony w Buczu w 1887, umiera w 1955r. w Sycowie, gdzie znajduje się jego grób ), porusza się rowerem przez Krzyżowniki, Rychtal, Bralin, wzdłuż granicy państwowej od Sycowa ku Dolinie Baryczy. Pokłosiem tej podróży jest opublikowany w dwóch odcinkach Powstańca artykuł  „W gościnie u braci Sycowian.”
    Od 30. 09. 1938r. do 22. 07. 1939r. na Kursie Podchorążych Rezerwy w Katowicach. Po jego ukończeniu  zostaje plutonowym podchorążym w 4 kompanii 73 Pułku 23 Dywizji Piechoty. W jej szeregach bierze udział w wojnie obronnej narodu polskiego w 1939r. Ranny dwukrotnie pod Biłgorajem, ucieka ze szpitala i wraca do Michałkowic.  Od 1939 do 42r. na przymusowych robotach w Niemczech pod Dreznem, skąd przez granice Generalnej Guberni  przedostaje się do Warszawy . Tam wraz z siostrą Stanisławą ps. Topola  walczy w Powstaniu Warszawskim w randze zastępcy dowódcy plutonu łączności pod pseudonimem Robak w słynnym batalionie Sokół. Awansuje wtedy na stopień podporucznika. Obecnie w stopniu majora rezerwy.
    To o nich, którym cudem udało się przeżyć,  o tysiącach innych znanych i nieznanych bohaterów, którzy wówczas zginęli, napisze w 2004 r. w przedmowie do antologii powstańczej poezji  Po jutra wolnego nadzieję  współczesny historyk Andrzej Kunert:

    „Najkrwawsza bitwa w naszej historii zasługuje na opisanie najpełniejsze z możliwych. A opisanie takie nie może się obyć bez uwzględnienia świadectw chwili najpełniejszych i najwierniejszych- świadectw poetyckich. Jestem przekonany, że jedynie poezja jest w stanie opowiedzieć nam , jak przegrywali niezwyciężeni i jak umierali nieśmiertelni...”

    Po kapitulacji Powstania trafia do niewoli  najpierw w Ofalgu Sandbostel, a później w Lubece.
    W grudniu 1946r. wraca  do Polski, kończy w 49r. studia w  Politechnice Warszawskiej na Wydziale Łączności. Po studiach pracuje w Wytwórni Filmów Dokumentalnych jako specjalista dźwiękowiec, później w Techfilmie przy produkcji taśmy magnetycznej oraz w Telewizji Polskiej jako dyrektor techniczny w Zakładzie Produkcji Filmów Telewizyjnych.
    Często myślami powracał do tamtych czasów i dawał  im świadectwo. Napisał wiele artykułów   prasowych o batalionie „ Sokół”, słuchowiska radiowe oraz książkę „Batalion Sokół w Powstaniu Warszawskim”. Obecnie mimo słusznego wieku i kłopotów z oczami, pracuje nad książką - monografią poety Walczącej Warszawy Zbigniewa Jasińskiego, ps. Rudy, autora głośnego wiersza :


Apel Warszawy :

Tu - żeby mamy wilcze , a czapki na bakier,
tu u nas się nie płacze w powstańczej Warszawie:
Tu się Prusakom siada na karkach okrakiem,
Tu wrogów gołą garścią za gardło się dławi!...

-A wy tam wciąż śpiewacie, że w kurzu krwi bratniej,
że z dymem pożarów niszczeje Warszawa...
-A my tu nagą piersią na salwy armatnie,
na wasz podziw, na śpiewy i na wasze brawa.

Czemu żałobny chorał śpiewacie wciąż w Londynie,
gdy tu - nadeszło wreszcie oczekiwane święto?...
U boku chłopców swoich walczą ich dziewczęta
i nawet dzieci walczą i krew tu dumnie płynie.

Hallo ! Tu - serce Polski !... Tu woła - Warszawa...
Niech pogrzebowe śpiewy wyrzuca z audycji !
Nam ducha starczy dla nas, i starczy go dla was.
Oklasków też nie trzeba. Żądamy - amunicji !!!


           ( Warszawa, przed 24 sierpnia 1944r.)

 Jan Lissowski

              Książka Jana Lissowskiego



   W sposób szczególny pamięć o Janie Lissowskim, za przyczyną Jacka Kuropki, kultywuje się w  Bralinie, gdzie nawet odbywa sie coroczny Rajd Rowerowy im. Jana Lissowskiego. A wszystko pod auspicjami i w obecności samego p. Tomasza Lissowskiego – syna.